Risicothema 3: Fiets en e-bike

Fietsers en e-bikes zijn een risico in de gemeente Hoogeveen vanwege het grote aandeel in aantallen én slachtoffers in combinatie met deels ook een beperkte inrichting van kruispunten in de fietsroutes.

Het inwonersaantal van de gemeente Hoogeveen is groeiende. Het kennisnetwerk SPV heeft als uitgangspunt dat elke inwoner een fietser is. Dat maakt dat het aantal fietsers in de gemeente Hoogeveen toeneemt. Tevens heeft de gemeente Hoogeveen in haar beleid opgenomen de komende jaren te investeren in het stimuleren van de fiets, wat het aannemelijk maakt dat het aantal fietsers nog sneller zal groeien.

Het is vanuit de Duurzaam Veilig principes wenselijk dat er een vrijliggend fietspad ligt langs 50 km/u wegen. Van de in de vormtoets gescoorde 50 km/u wegen beschikt ca. de helft over vrijliggende fietspaden. Ook blijkt uit aanvullende data van de gemeente met daarin een overzicht van 1- en 2 richtingsfietspaden van de stad Hoogeveen (zie Figuur 4 en Figuur 5) dat alle verbindingswegen in de stad Hoogeveen (in het bijzonder de buitenring, binnenring en centrumruit) beschikken over vrijliggende fietspaden.

Op een aantal wegen is er dus nog winst te behalen met het aanleggen van vrijliggende fietspaden. En dan bij voorkeur 1-richtings, aangezien dit veiliger is dan 2-richtingsfietspaden.

Figuur 4. Overzicht vrijliggende fietspaden Hoogeveen (Bron: Gem. Hoogeveen)

Figuur 5. Overzicht ringstructuur Hoogeveen (Bron: Gem. Hoogeveen)

Het aandeel letselslachtoffers op de fiets is ca. 20% en daarmee (na de personenauto) het hoogst onder alle vervoerswijzen. Dit aandeel is lager dan Meppel (32%) en Assen (35%). Het aantal letselslachtoffers op de fiets is gemiddeld genomen per jaar eerst afgenomen maar is in 2020 weer gestegen (zie Figuur 6).

Figuur 6: Aantal fietsslachtoffers in de gemeente Hoogeveen ten opzichte van de tijd in jaren (VIA, 2016-2020)

De fietsslachtoffers vallen voornamelijk binnen de bebouwde kom (80%), op 50 km/u wegen (66%). 68% van de ongevallen vindt plaats op kruispunten. De fietsslachtoffers zijn voornamelijk 50+ (61%).

Show image fullscreen

Figuur 7: Locaties fietsongevallen in de gemeente Hoogeveen

Het aandeel fietsongevallen is in werkelijkheid altijd hoger omdat veel van deze ongevallen, met name enkelvoudig, niet (goed) worden geregistreerd. VeiligheidNL geeft meer inzicht in de fietsongevallen in Nederland, wat ook van toepassing is op de provincie Drenthe:

Figuur 8: Leeftijdsverdeling bij enkelvoudige vs. meervoudige fietsongevallen

Doelgroepen:

• De groepen met de grootste aantallen ongevallen waren fietsers in de leeftijd 55-74 jaar en kinderen van 4-17 jaar (vooral jongens 4-12 jaar).

• Het aantal fietsongevallen per gefietste kilometers stijgt bij vrouwen met het stijgen van de leeftijd vanaf 50 jaar. Bij mannen begint deze stijging vanaf de leeftijd van 70 jaar.

• Meer dan de helft van de ongevallen gebeurde op een gewone fiets, één op de vijf op een elektrische fiets, en één op de tien op een racefiets.

• Twee derde van de fietsongevallen was een enkelvoudig ongeval. Het aandeel enkelvoudige ongevallen is het hoogst bij elektrische fietsen.

• Racefietsers hebben relatief vaak een meervoudig ongeval.

• Jongeren in de leeftijd van 13 tot en met 34 jaar hebben vaker een meervoudig ongeval.

• Drie procent van de fietsers was tegen een paaltje gebotst.

• Oudere fietsers hadden een grotere kans op een fietsongeval en dat verband met leeftijd was sterker voor enkelvoudige ongevallen dan voor meervoudige ongevallen.

• Mensen die vaak fietsten hadden meer fietsongevallen door hun grotere blootstelling maar minder ongevallen per fietskilometer. Met name het aantal enkelvoudige fietsongevallen per fietskilometer was bij frequente fietsers lager.

Het aandeel enkelvoudige ongevallen is toegenomen in vergelijking met 2012, vooral door de toename van het aandeel ongevallen op elektrische fietsen, die relatief vaak enkelvoudig zijn.

Wat betreft lichtvoering van fietsers (I&W, 2020) is voor Assen, in het onderzoek de enige Drentse gemeente, bekend dat in 2019/2020 circa 79% van de fietsers hier voor- en achterlicht voert. Dit is hoger dan het landelijk gemiddelde (74%). Het is aannemelijk dat het percentage voor de andere gemeenten in Drenthe ook boven het landelijk gemiddelde ligt. Jongeren en jongvolwassenen voeren verhoudingsgewijs gemiddeld minder vaak licht op de fiets dan de fietsers die behoren tot de oudere leeftijdsgroepen. Lichtvoering is dus een aandachtspunt voor de provincie Drenthe, met name onder jongeren.

E-bike

Het verschil tussen de gewone fiets en de e-bike is in de verschillende beschikbare informatiebronnen vaak onduidelijk. Kijkend naar de e-bike dan blijkt dat de landelijke trend laat zien dat er een forse toename is van het bezit en gebruik van de e-bike (ANWB, 2020). De verwachting is dat deze trend zich doorzet in de komende jaren en daarmee een steeds groter onderdeel uit gaat maken van het fietssysteem in de gemeente.

In de gemeente Hoogeveen valt 3% van het aantal letselslachtoffers op de e-bike. Dit ligt min of meer op gelijk niveau met Meppel en Assen. Mogelijk is dit aandeel hoger omdat het onderscheid tussen de fiets en de e-bike niet altijd goed gemaakt kan worden. Kijkend naar de ontwikkeling van het aantal slachtoffers in de laatste jaren dan ligt het aantal slachtoffers de laatste drie jaar (2017-2019, 8 slachtoffers) hoger dan de drie jaar daarvoor (2014-2016, 1 slachtoffer). Een groot deel van de slachtoffers (5 van de 9) op de e-bike betreft 60-plussers, Ouderen hebben dus een relatief hoog aandeel in de e-bike slachtoffers.